Οι Άγιοι ως παιδαγωγοί

Οι αρετές των αγίων έχουν μεγάλη παιδαγωγική αξία.

Να ζηλεύετε την αρετή αυτών των δικαίων ανδρών, την ανεξικακία τους προς εκείνους που τους αδικούσαν, την μακροθυμία τους προς εκείνους που τους έβλαπταν, την υπερβολική τους σωφροσύνη.

Υπάρχει η συνήθεια στους ζωγράφους όταν πρόκειται να ζωγραφίσουν κάποια παρόμοια εικόνα κάποιου, να βάζουν να κάθονται κοντά τους μια και δυο και τρείς ημέρες εκείνους, τους οποίους πρόκειται να ζωγραφίσουν, ώστε, παρατηρώντας συνεχώς την όψη τους, να διατηρήσουν με απόλυτη ακρίβεια τη μορφή τους. Επειδή λοιπόν κι εμείς τώρα πρόκειται να ζωγραφίσουμε, όχι εικόνα σωματικής μορφής, αλλά κάλλος ψυχής και νοητή ομορφιά, και σήμερα στρέφοντας όλοι προς το Δαυίδ την προσοχή, ας αποτυπώσετε την ομορφιά του ενάρετου εκείνου ανθρώπου στις δικές σας ψυχές, όπως και την πραότητα, την ημερότητα, τη μεγαλοψυχία και όλη την άλλη αρετή του. Γιατί άν οι εικόνες του σώματος φέρνουν κάποια παρηγοριά σε εκείνους που τις βλέπουν, πολύ περισσότερο οι εικόνες της ψυχής. Την πνευματική εικόνα τίποτε δεν σε εμποδίζει να την μεταφέρεις όπου θέλεις. Αφού λοιπόν την εναποθέσεις στο άδυτο θησαυροφυλάκιο της διανοίας σου, οπουδήποτε κι αν βρίσκεσαι θα μπορείς να την ατενίζεις συνεχώς και να καρπώνεσαι μεγάλη ωφέλεια απ΄αυτή. 

Οι αρετές των αγίων, αν θέλουμε να προσέχουμε, μπορούν να μας παρέχουν τόσο μεγάλη ωφέλεια, ώστε να διεγείρουν κι εμας να αποκτήσουμε τον ίδιο με εκείνους ζήλο.

Αυτό ακριβώς κάνουν  όλοι οι άγιοι, οταν τους συμβεί κάτι το καλό, προσκαλούν να λάβουν μέρος στη δοξολογία του Θεού, όχι μόνο τους ανθρώπους, αλλά και ολόκληρη την δημιουργία. Γιατί τίποτε δεν είναι τοσο σπουδαίο για το Θεό, όσο το να είμαστε ευγνώμονες, και όχι μονο κατα τον καιρό της ευημερίας, αλλά και όταν τα πράγματα είναι αντίθετα. Αυτό προ πάντων είναι θυσία, αυτό είναι η μεγαλύτερη προσφορά. Έτσι ο Ιώβ αναγνωριζόταν απο τον Θεό, έτσι ο Παύλος, έτσι ο Ιακώβ, έτσι ο καθένας απο τους δικαίους, δείχνοντας την ευγνωμοσύνη του και την ευχαριστία του προς το Θεό, προ πάντων στις δύσκολες και αντίξοες περιστάσεις.

Διδάσκουν την ταπείνωση

Τέτοιοι είναι όλοι οι άγιοι, όταν απολαύσουν μεγαλύτερη τιμή, τότε ταπεινώνονται περισσότερο.

Τέτοια είναι η συνήθεια των αγίων, αν διαπράξουν κάποιο κακό το γνωστοποιούν δημόσια και κάθε μέρα θρηνούν και το κάνουν σε όλους ολοφάνερο. Άν αντίθετα πράξουν κάτι γεναίο και μεγάλο, το κρύβουν και το λησμονούν.    

Προσεύχονται για όλους

Οι άγιοι δεν φροντίζουν μόνο για τον εαυτό τους, αλλά σαν να είναι η οικουμένη ενα σπίτι και το πλήθος των ανθρώπων ενα σώμα, ετσι παρακαλούν τον Θεό για όλους.

Οι άγιοι είναι παρα πολυ ήπιοι και φιλάνθρωποι και προς τους συγγενείς τους και προς τους ξένους, και την ημερότητα τους αυτη τη δείχνουν ακόμη και στα άλογα ζώα. Γι΄ αυτό και κάποιος σοφός έλεγε " ο δίκαιος άνθρωπος δείχνει ευσπλαχνία και προς τα ζώα του". Εάν λοιπόν ευσπλαχνίζεται τα ζώα του, δεν είναι φυσικό να ευσπλαχνίζεται πολύ περισσότερο τους ανθρώπους?

Οι δίκαιοι και οι άγιοι είναι φιλόστοργοι και γεμάτοι αγάπη και με ευκολία θα προτιμούσαν να υποφέρουν τα πάντα για χάρη της σωτηρίας των άλλων.

Είναι λιμάνια γαλήνης

Να επισκέπτεσαι με σκοπό να διδαχθείς αγίους άνδρες, που ζούν μόνιμα στις ερημιές. Είναι λιμάνι γεμάτο γαλήνη. Είναι σαν τους φάρους που τοποθετημένοι στην είσοδο των λιμανιών φωτίζουν απο ψηλά εκείνους που έρχονται απο μακριά και προσελκύουν όλους ανεξαιρέτως προς τη δική τους γαλήνη, μη αφήνοντας να ναυαγήσουν εκείνους που προσβλέπουν σ΄αυτούς, μη αφήνοντας να ζούν στο σκοτάδι εκείνους που έχουν στραμμένα προς τα εκεί τα βλέμματα τους. Πήγαινε στις σκηνές των αγίων, όταν καταφεύγεις σε μοναστήρι αγίου ανθρώπου, είναι σαν να πηγαίνεις απο την γή στον ουρανό. Δέν βλέπεις εκεί όσα βλέπεις στο σπίτι, είναι απο όλα καθαρός ο τόπος εκείνος, επικρατεί πολλή σιγή και ησυχία, δεν υπάρχει εκεί το δικό μου και το δικό σου. Αν μείνεις εκεί και μια μόνο ημέρα ή και δεύτερη, τότε θα αισθανθείς περισσότερο την πνευματική αγαλλίαση. 

Ο άγιος είναι ήμερος, πράος, πενθεί, θρηνεί για τις δικές του αμαρτίες και των άλλων. Εκείνος επομένως που λέει ανόητα αστεία δεν είναι άγιος. " Ο τοίνυν τα ευτράπελα λέγων, ουχ άγιος "

Οι άγιοι εχουν την ψυχική δύναμη να δαμάζουν τα πάθη. Πρίν πέσουν ( στην αμαρτία ) σηκώνονται, αναχαιτίζουν τον εαυτό τους, επειδή είναι νηφάλιοι και διαρκώς επαγρυπνούν.

Γνώρισμα των αγίων να δοξολογούν για όλα τον Θεό.

Προ πάντων αυτό είναι το γνώρισμα των δικαίων, το να ευχαριστούν διαρκώς και για όλα τον Θεό.

Οι άγιοι φροντίζουν για όλους χωρίς διακρίσεις.

Αν δούμε εναν κοσμικό άνθρωπο σε δύσκολη θέση, ας του απλώνουμε χέρι βοηθείας. Ας μην ενδιαφερόμαστε μόνο για όσους ζουν στα βουνά. Όχι οταν δούμε μοναχό στη φυλακή, τότε να τον επισκεπτόμαστε, και όταν δούμε εναν κοσμικό να μην τον επισκεπτόμαστε. Αδελφός μας είναι και αυτός.

Οι άγιοι είναι οι ευτυχέστεροι των ανθρώπων

Πραγματικά δεν υπάρχει κανείς πιο ευτυχισμένος, απο εκείνον που απολαμβάνει την εύνοια του Θεού.

Οι άγιοι μάχονται για την αλήθεια και όχι για προσωπικά θέματα

Αυτό προ πάντων είναι δείγμα ψυχής που ξέρει να φιλοσοφεί, για όσα δυσάρεστα κάνουν σ΄αυτή να μην αμύνεται, για εκείνα όμως που γίνονται εναντίον του Θεού να επιτίθεται με οξύτητα. Πολλοί κάνουν τα αντίθετα απο αυτά, δηλαδή τα όσα γίνονται εναντίον του Θεού τα παραβλέπουν, ενω τα όσα γίνονται σ΄αυτούς τα εκδικούνται με μεγάλη οξύτητα. Οι άγιοι όμως δεν ενεργούσαν έτσι, αλλά ησαν φοβεροί τιμωροί των όσων γίνονταν εναντίον του Θεού, ενω παρέβλεπαν τα όσα γίνονταν εναντίον τους.

Ένας ενάρετος μπορεί να σώσει πολλούς

Απο την αρετή λοιπόν του ενός επωφελούνται και απολαμβάνουν και πολλοί απο τους πονηρούς. Με την κακία όμως των πολλών δεν συμβαίνει το ίδιο, και ένας μόνο δηλαδή ενάρετος να ζεί ανάμεσα σε πολλούς κακούς δε διαφθείρεται και δεν καταστρέφεται μαζί τους. Αλλά ένας μόνο άνθρωπος που ζεί ορθά μπορεί να σώσει απο την οργή του Θεού ολόκληρο πλήθος, ενω μια ολόκληρη διεφθαρμένη πόλη δεν έχει την δύναμη να παρασύρει στην δική της ανήθικη ζωή και στην τιμωρία που την ακολουθεί ούτε να υποτάξει αυτόν που ζεί ενάρετα. Και αυτό φαίνεται καθαρά στην περίπτωση του Νώε, ενώ δηλαδή όλοι καταστράφηκαν, αυτός ηταν ο μόνος που σώθηκε ( και απο την διαφθορά και απο τον κατακλεισμό).

Τους αγίους αυτούς άνδρες δεν τους θαυμάζουμε για τα θαύματα που επετέλεσαν, γιατί αυτά οφείλονται εξ ολοκλήρου στη δύναμη του Θεού, αλλά τους θαυμάζουμε γιατί παρουσίασαν αγγελική ζωή. Και η ζωή αυτή είναι καρπός και της ενισχύσεως του Θεού και της δικής τους προθυμίας. 

Παιδαγωγική ανθρωπολογία - Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου